İki boşluklu organ ya da bir organ ile vücut yüzeyi arasında anormal bir bağlantı olarak tanımlanan tıbbi bir durumdur. Normalde bu tür bağlantılar vücutta bulunmaz. Fistül genellikle enfeksiyon, yaralanma ya da cerrahi müdahale sonrasında ortaya çıkar. Fistüller, vücudun farklı bölgelerinde oluşabilir ve tıbbi tedavi gerektirir.
Fistül Türleri
Anorektal Fistül: En yaygın fistül türlerinden biri olan anorektal fistül, anüs veya rektum ile cilt yüzeyi arasında oluşur. Genellikle anal apselerin patlaması sonrası gelişir ve tedavi edilmediğinde tekrar edebilir. Bağırsak hareketleri sırasında ağrı ve akıntıya neden olabilir.
Enterokütan Fistül: Bağırsak ile cilt arasında oluşur. Karın ameliyatı sonrası veya bağırsak iltihaplanması (Crohn hastalığı gibi) durumlarında gelişir. Bağırsaktan dışarı sızan içerikler cilt yoluyla atılır ve bu durum enfeksiyon riskini artırabilir.
Vezikovajinal Fistül: Mesane ile vajina arasında anormal bir bağlantı vardır. İdrarın istemsiz olarak vajinadan dışarı akmasına neden olabilir. Genellikle zor doğum, jinekolojik ameliyat veya pelvik kanser tedavi sonrası gelişir.
Trakeoözofageal Fistül: Yemek borusu ile soluk borusu arasında gelişir. doğuştan olabileceği gibi bazı hastalıklara bağlı olarak da sonradan ortaya çıkabilir. Besinlerin soluk borusuna kaçmasına ve tekrarlayan akciğer enfeksiyonlarına yol açar.
Arteriovenöz Fistül: Bir arter ile ven arasında anormal bir bağlantı vardır. Kan dolaşımını etkileyebilir ve genellikle cerrahi müdahale ile düzeltilir. Bazı durumlarda diyaliz için kasıtlı olarak oluşturulabilir.
Fistül Belirtileri
Fistül belirtileri, fistülün türüne ve oluştuğu bölgeye bağlı olarak farklılık gösterir. Ancak genellikle fistül olan bölgede akıntı, ağrı ve iltihaplanma yaygın belirtilerdir. Fistülün bulunduğu yere göre daha spesifik belirtiler ortaya çıkar.
1. Anorektal Fistül: Anüs ve rektum çevresinde görülen bu fistül türü, ağrı ve rahatsızlık ile kendini belli eder. Bağırsak hareketleri sırasında ya da sonrasında şiddetlenen ağrı, iltihaplı veya kanlı akıntı ile birlikte olur. Ayrıca sürekli bir tahriş ve kaşıntı hissi de yaygındır.
2. Enterokütan Fistül: Bağırsak ile cilt arasında bir bağlantı olduğunda, cilt yüzeyinden dışarıya doğru sürekli bir akıntı olabilir. Bu akıntı genellikle sindirilmemiş yiyecek ya da bağırsak sıvısı içerir ve enfeksiyon riskini artırır. Aynı zamanda karın bölgesinde hassasiyet ve ağrı görülür.
3. Vezikovajinal Fistül: Mesane ile vajina arasında oluşan fistül, istemsiz idrar kaçırma ile kendini gösterir. İdrar vajinadan dışarı sızar, bu da sürekli bir rahatsızlık hissi ve cilt tahrişine yol açar. Genellikle idrar yolu enfeksiyonları da bu duruma eşlik eder.
4. Trakeoözofageal Fistül: Yemek borusu ile soluk borusu arasında, sıvı veya yiyecekler soluk borusuna kaçar. Bu da öksürük, nefes darlığı ve tekrarlayan akciğer enfeksiyonlarına yol açar.
5. Arteriovenöz Fistül: Bu türde, damarlar arasında anormal bir kan akışı olur, şişlik ve ağrı hissedilebilir. Fistülün olduğu bölgede dolaşım sorunları gözlenebilir.
Belirtilerin ciddiyetine göre tıbbi müdahale gerekebilir. Bu yüzden şüphelenildiğinde hızlı bir şekilde doktora başvurmak önemlidir.
Fistül Nedenleri
Fistüller, vücutta doğal olarak bulunmayan anormal bağlantılardır. , çeşitli tıbbi durumlar, yaralanmalar ve cerrahi müdahaleler sonucunda ortaya çıkabilir. Fistülün oluşmasına yol açan başlıca nedenler şunlardır:
1. Enfeksiyonlar: En sık görülen fistül nedenlerinden biri, özellikle iltihaplı hastalıklar ve apse oluşumlarıdır. Örneğin, anorektal anal bölgede enfeksiyon sonucu olarak gelişen apselerin patlamasıyla oluşur. Crohn hastalığı gibi bağırsakların iltihaplandığı durumlarda da bağırsaklar arasında ya da ciltle bağırsak arasında gelişir.
2. Cerrahi Müdahaleler: Karın, pelvik ya da gastrointestinal bölge ameliyatları sonrasında oluşum riski vardır. Ameliyat sırasında doku hasarı veya yara iyileşmesindeki problem, hastalığın gelişmesine neden olur. Özellikle bağırsak cerrahisi sonrası, bağırsaktan cilt yüzeyine fistül oluşabilir.
Kaza, düşme veya diğer fiziksel travmalar, iç organlarda hasara yol açar. Böylcee organlar arasında anormal bağlantılar (fistüller) oluşturabilir. Bu durum, özellikle bağırsaklar veya idrar yollarında görülebilir.
Radyoterapi, pelvik bölgeye uygulandığında doku hasarına neden olabilir. Bu hasar sonucunda vajina, mesane ya da bağırsaklar arasında fistüller gelişebilir.
Zor doğum, vezikovajinal fistül gibi idrar yolları ile üreme organları arasında hastalığın oluşumuna neden olur. Özellikle uzun süren doğumlar sırasında vajina ve mesane arasında zedelenme oluşabilir.
Kronik iltihaplı bağırsak hastalıkları, bağırsak duvarının zayıflamasına neden olarak fistül gelişimine yol açabilir.
Fistül Tedavisi
1. Cerrahi Müdahale: Birçok fistül türünde cerrahi müdahale en yaygın tedavi yöntemidir. Fistül traktı (kanalı) genellikle kapatılır ya da çıkarılır. Özellikle anorektal fistüllerde, cerrahi operasyon fistülün temizlenmesini sağlar. Bazı durumlarda, fistülotomi adı verilen bir işlemle fistül kanalı tamamen açılarak temizlenir ve doğal iyileşmeye bırakılır.
2. Seton Uygulaması: Anorektal fistüller için kullanılan bir başka yöntem de seton uygulamasıdır. Seton, fistül traktı içerisine yerleştirilen bir dikiş ipliği ya da tüp aracılığıyla fistül kanalının yavaş yavaş kapanmasını sağlar. Bu yöntem, özellikle fistülün tam cerrahi müdahaleye uygun olmadığı durumlarda tercih edilir.
3. İlaç Tedavisi: Nedeni iltihaplı bağırsak ise, doktorun önerdiği ilaçlar iyileşmesine yardımcı olabilir. Enfeksiyon durumunda antibiyotik tedavisi de gerekli olabilir.
4. Yara Bakımı ve Drenaj: Enfeksiyon veya apse varsa, cerrahi müdahaleden önce drenaj işlemi uygulanır. Bu, iltihabın dışarı akmasını sağlayarak enfeksiyonun yayılmasını engeller ve cerrahi müdahaleyi kolaylaştırır.
5. Fibrin Yapıştırıcı: Bazı durumlarda cerrahi olmayan yöntemlerle fistül kapatılabilir. Fibrin yapıştırıcı enjekte edilerek kapanmasını sağlar. Cerrahi müdahaleye ihtiyaç duyulmadan iyileşme sağlanabilir.
6. Kolostomi: Çok ciddi ve komplike vakalarda, bağırsakların dinlenmesi ve fistülün iyileşmesi için uygulanır. Bu işlem sırasında dışkı, bağırsaktan geçici bir çıkış açılarak vücut dışına yönlendirilir.
Türkçe
